Belast, onbelast en vrijgesteld

Hoofdregels voor belastbaarheid

Er is een verwarrend onderscheid tussen belaste en onbelaste prestaties, en tussen belaste en vrijgestelde prestaties. Wanneer je door de belastingdienst geaccepteerd bent als zelfstandig ondernemer ben je omzetbelastingplichtig. Niet alle opbrengsten die je behaalt leiden echter tot afdracht van omzetbelasting. Er is onderscheid tussen belaste opbrengsten en onbelaste opbrengsten. Het onderscheid wordt bepaald door de aanwezigheid van een economisch waardeerbare prestatie. Wanneer je voor de opbrengst een economisch waardeerbare prestatie levert is de opbrengst belast. Voor het woord prestatie wordt ook vaak tegenprestatie gebruikt; de betekenis is gelijk.

Voorbeelden van belaste en onbelaste opbrengsten

• Je bent tekstschrijver. De tekst die je levert is een tegenprestatie voor het honorarium dat je ontvangt. Daarom is dat honorarium belast.
• Het maken van een schetsontwerp voor een gebouw of een kunstwerk waarvoor je een vergoeding ontvangt is een tegenprestatie voor die opbrengst. Het is dus een belaste prestatie.
• Je wilt een serie foto's te maken over een bepaald maatschappelijk thema om daarop je visie als kunstenaar te geven. De provincie verstrekt daarvoor een kostensubsidie. Je behoudt de eigendom en rechten van je werk. Je hoeft niet ergens te exposeren. Er is nu geen tegenprestatie die economisch te waarderen is. Het subsidiebedrag is onbelast voor de omzetbelasting.
• Stel, deze kostensubsidie van de provincie is niet voldoende om je kosten te dekken. Een verzekeringsmaatschappij is ook bereid je project met een bedrag te ondersteunen. En vraagt je om de foto's beschikbaar te stellen voor een expositie waar de naam van het bedrijf aan verbonden is. Goed voor het imago van het bedrijf. Nu is er wel degelijk een tegenprestatie: je stelt je werk tegen vergoeding ter beschikking. Er is daarom een belaste opbrengst.

De tegenprestatie is het ijkpunt voor belastbaarheid. Het is in de meeste gevallen wel duidelijk of er sprake is van een tegenprestatie. Je levert iets tegen betaling of je verleent een dienst tegen betaling. De opbrengst is dan belast voor de omzetbelasting. Bij de meeste subsidies en stipendia is er overduidelijk geen economische tegenprestatie. Het gaat er bij dergelijke ondersteuning om dat jouw activiteiten een maatschappelijke betekenis hebben die het waard zijn om met gemeenschapsgeld gefinancierd te worden. De ondersteuning is dan onbelast. Je kunt het bij subsidies ook nog op een andere manier zeggen: je verricht je prestatie jegens de samenleving; niet jegens de subsidiërende instantie. Daarom is de subsidie onbelast.

Vrijgestelde opbrengsten

Er zijn opbrengsten die in beginsel belast zijn omdat er een tegenprestatie wordt gegeven. Die echter vervolgens vrijgesteld zijn van omzetbelasting omdat de wetgever bijvoorbeeld de tegenprestatie wil stimuleren of ondersteunen. Het verstrekken van onderwijs is daarvan een voorbeeld. Wanneer je als zelfstandig docent onderwijs geeft en daarvoor betaald wordt is dit in beginsel belast, en vervolgens vrijgesteld. Een psycholoog geeft psychologisch consult, of een behandeling, en vraagt daarvoor een tegenprestatie. Door de tegenprestatie is deze opbrengst in beginsel belast maar omdat de wetgever de prijs laag wil houden is de prestatie vervolgens vrijgesteld.

Verschillende vrijstellingen

De wet op de omzetbelasting kent vele vrijstellingen. In onze cliëntenkring zijn de meest voorkomende vrijgestelde prestaties:

• medische zorg
• onderwijs en training
• journalistiek
• het werk van auteurs
• het geven van lezingen over kunst
• componeren

Het gaat hier om de aard van de prestatie. Het gaat er niet om voor wie je werkt, noch hoe je je noemt. Een acteur die ingehuurd is door een onderwijsinstelling verricht een belaste prestatie. Een docent verricht in dat geval een vrijgestelde prestatie. Een fysiotherapeut verricht vrijgestelde prestaties wanneer de behandeling fysiotherapeutisch van aard is. Maar wanneer dezelfde fysiotherapeut zich begeeft op het terrein van de bakker zijn die prestaties gewoon belast.

Gevolgen van vrijstelling

De gevolgen voor de omzetbelasting zijn nu anders dan in het geval van onbelaste opbrengsten. In het geval dat een ondernemer onbelaste opbrengsten (subsidies) geniet blijft er recht bestaan op teruggave van omzetbelasting die op kosten drukte. Wanneer echter een deel van de opbrengsten vrijgesteld is, geldt dat de omzetbelasting niet mag worden teruggevorderd voor zover die drukt op kosten die gemaakt zijn ten behoeve van die vrijgestelde opbrengsten. Dit is een ingewikkelde materie. Kijk even onder Beroepskosten en de vrijstelling van omzetbelasting voor meer details.