Keuze tussen ondernemerschap en resultaat uit werkzaamheden

Is er een vrije keuze tussen fiscaal ondernemerschap en resultaat uit werkzaamheden? Een volledig vrije keuze is er niet. In de eerste plaats kun je niet zomaar wisselen van status. Als je eenmaal op goede gronden hebt besloten dat je activiteiten onder 'resultaat uit werkzaamheden' vallen, moet er een bijzondere feitelijke omstandigheid zijn om over te gaan naar 'winst uit onderneming'. Dat kan bijvoorbeeld zijn: plotselinge groei van je tijdsbesteding, samenwerking met iemand anders die tot groei leidt; in plaats vanuit je woning voortaan vanuit een gehuurde ruimte gaan werken. Maar bijvoorbeeld uitkeringsregels of fiscale voor- en nadelen, of een concurrentiebeding bij je werkgever, mogen geen argument zijn om van fiscale status te wisselen. 

Belastingdienst
Het zijn geen feitelijke veranderingen in je werk of in de omvang van je werkzaamheden. Ook de belastingdienst heeft geen vrije keuze om je werkzaamheden te betitelen als resultaat uit werkzaamheden of als winst uit onderneming. Het is de ondernemer die met goede gronden moet komen om zijn of haar activiteiten een fiscale status te geven. De belastingdienst mag die keuze alleen ter discussie stellen als iets aan de gronden voor de keuze door de ondernemer mankeert. 

Een wettelijk verplichte volgorde voor de beoordeling: 
De wet op de inkomstenbelasting kent drie bronnen van arbeidsinkomen 

1. Winst uit onderneming
2. Loon uit dienstbetrekking
3. Resultaat uit overige werkzaamheden 

De beoordeling of sprake is van de ene of de andere bron moet in deze volgorde plaatsvinden. Eerst dus de beoordeling van de winst. De criteria daarvoor vind je onder zelfstandig ondernemerschap. Kort samengevat: marktgerichtheid; organisatie van kapitaal en arbeid; ondernemersrisico. Wordt aan die criteria voldaan, dan is er sprake van winst uit onderneming. Als daarvan geen sprake is moet je beoordelen of er sprake is van loon uit dienstbetrekking. Het criterium daarvoor is kort gezegd: 'gezagsverhouding'. Een arbeidsovereenkomst drukt een gezagsverhouding duidelijk uit, maar ook zg freelancecontracten en samenwerkingsovereenkomsten kunnen naar hun aard en inhoud in wezen een gezagsverhouding uitdrukken. Wanneer de bron van inkomen niet als winst uit onderneming kan worden aangemerkt, maar ook niet als loon uit dienstbetrekking, is er nog maar één mogelijkheid open: 'resultaat uit werkzaamheden'. Dat is dus een restcategorie, niet een willekeurige keuzemogelijkheid.  

Het belang hiervan 
In de praktijk zul je al snel weten of je zelfstandig ondernemer bent of dat je loon geniet, of dat je resultaatgenieter bent. Maar er zijn twijfelgevallen. Vooral omdat werkgevers er vaak toe overgaan om niet gebonden te worden aan arbeidswetgeving en sociale wetgeving met bijbehorende premieplicht. Een berucht voorbeeld is het ontslaan van postbodes en ze vervolgens schijnbaar zelfstandig te maken. Nota bene met goedkeuring van de belastingdienst onder druk van de politiek. Een schandalig staaltje van opportunisme waarmee de rechtsbescherming aan de kant werd gezet en vervangen werd door schijnzelfstandigheid in strijd met de fiscale wetgeving die voor ieder ander wèl geldt. Zelfstandigen kunnen er ook wat van. In de eerste jaren van je onderneming kiezen voor resultaat uit werkzaamheden zodat de periode waarin je startersaftrek mag toepassen wordt verschoven naar winstgevende jaren, komt soms voor. Maar mag niet. 

Starters
Wanneer een startend ondernemer nog nauwelijks winst behaalt in een onderneming naast een dienstbetrekking wordt vaak gesteld dat er sprake is van resultaat uit werkzaamheden. Het komt voort uit wantrouwen naar kleine zelfstandigen die 'met hun hobby alleen maar willen profiteren van de zelfstandigenaftrek'. Ook voor de belastingdienst geldt dat eerst het ondernemerschap moet worden beoordeeld aan de hand van criteria, en pas wanneer de zelfstandige daar niet of niet voldoende in slaagt, mag de keuze voor 'resultaat uit werkzaamheden worden voorgesteld.