Zelfstandig ondernemerschap

Of je door de belastingdienst als ondernemer wordt beschouwd voor de heffing van inkomstenbelasting hangt af van enkele criteria. Vóórdat we die criteria behandelen is het goed om aan te geven waarom die criteria belangrijk zijn. 

Het belang 
De status van zelfstandig ondernemer heeft betekenis voor in hoofdzaak de vraag of je recht hebt op toepassing van ondernemersaftrekposten zoals: 

• zelfstandigenaftrek
• startersaftrek
• winstvrijstelling
• fiscale oudedagsreservering

Dat zijn nogal belangrijke aspecten aan je beroepsleven. Wel of niet geaccepteerd worden als zelfstandig ondernemer kan verbonden zijn met enkele duizenden euro's meer of minder belasting, premies en inkomenstoeslagen per jaar.  

De criteria voor het ondernemerschap
In de bedrijfseconomie en daarom ook in het fiscaal recht is een onderneming een duurzame organisatie van kapitaal en arbeid, waarmee beoogd wordt om door middel van deelname aan het economisch verkeer winst te behalen. In deze omschrijving zijn 6 criteria te onderscheiden: 

1. deelname aan het economisch verkeer
2. winst wordt beoogd
3. winst is redelijkerwijs te verwachten
4. marktgerichtheid
5. organisatie van werk en kapitaal
6. ondernemersrisico 

De eerste drie criteria bepalen of er sprake is van een bron van inkomen; de laatste drie criteria bepalen of die bron van inkomen winst uit onderneming is of iets anders. We laten deze criteria de revue passeren in de vorm van vragen:  

Is er sprake van een bron van inkomen? 
Neem je deel aan het economisch verkeer? 

Is je handelen duidelijk gericht op het verwerven van inkomen uit de onderneming? 

Is er redelijkerwijs, op enige termijn, inkomen te verwachten? 

Is er sprake van marktgericht opereren? 

Zijn er meer dan één opdrachtgevers? 

Ben je onafhankelijk van die opdrachtgevers? 

Doe je aan werving? 

Komen je prijzen tot stand in vrije onderhandeling? 

In hoeverre ben je vrij om werktijden, werktempo en werkvoorwaarden zelf te bepalen? 

Presenteer je je als zelfstandig ondernemer?

Is er sprake van een organisatie van werk en kapitaal? 

Beschik je over werkruimte? 

Moet je arbeid verrichten om je opbrengst te behalen? 

Schrijf je facturen uit en heb je als gevolg daarvan vorderingen? 

Maak je kosten om je opbrengsten te behalen? 

Doe je uitgaven voor investeringen? 

Is er sprake van ondernemersrisico? 

Is er een kans dat je een opdracht níet binnenhaalt? 

Is er een kans dat je opdrachtgever je voor een volgende opdracht niet meer vraagt? 

Is er risico dat je je investeringen niet terugverdient? 

Loop je risico dat je opdrachtgevers of klanten niet betalen of niet kunnen betalen? 

Het hoeft niet perfect te zijn Wanneer deze vragen doorgaans met ja kunnen worden beantwoord, is er sprake van ondernemerschap voor de inkomstenbelasting. In de fiscale rechtspraak is duidelijk geworden dat het complex van omstandigheden waarin je werkt bepalend is voor de beoordeling van je ondernemerschap. Je hoeft niet aan iedere afzonderlijke eis te voldoen. 

Iets andere criteria voor de omzetbelasting 
Hierboven vind je de criteria voor het ondernemerschap voor de inkomstenbelasting. De criteria voor de beoordeling van het ondernemerschap voor de omzetbelasting zijn iets anders. De verschillen zijn in de praktijk niet altijd van belang, maar we geven er hier toch enkele: 

• Ook zonder het perspectief op winst kun je ondernemer zijn voor de omzetbelasting. Duurzaam deelnemen aan het economisch verkeer is voldoende.
• De omzetbelasting kent zogenaamde vrijgestelde prestaties. Een ondernemer die uitsluitend vrijgestelde prestaties verricht wordt niet als ondernemer beschouwd voor de omzetbelasting maar wel voor de inkomstenbelasting. Een goed voorbeeld daarvan is een medicus of een zelfstandig onderwijsgevende. 

De beoordeling van de criteria 
 

Soms is het moeilijk om zo'n criterium duidelijk te krijgen. Als je nog maar één opdrachtgever hebt, is het moeilijk te zeggen of je er wel of niet meer zult krijgen. Het is ook maar de vraag over welke periode je moet beoordelen of sprake is van méér dan één opdrachtgever. Telkens één opdrachtgever voor een periode van een jaar, en daarna weer telkens een andere, is naar onze mening óók martktgericht opereren. Ook is het niet altijd duidelijk of je bedrijf winst zal gaan maken. Wanneer je in de eerste drie jaar nog geen winst hebt gemaakt, is dat niet per se een reden om te veronderstellen dat je praktijk niet winstgevend is. Er kunnen allerlei bijzondere redenen zijn waarom het winst genereren wat langer duurt dan je zelf had verwacht. De beoordeling van je ondernemerschap mag nooit afhangen van slechts één criterium; het complex van omstandigheden bepaalt je ondernemerschap. Er zijn belastingambtenaren die met deze materie erg benepen omgaan. Die kunnen bijvoorbeeld geneigd zijn je status als ondernemer meteen af te wijzen alleen omdat je bijvoorbeeld nog maar twee opdrachtgevers hebt. Dat je inmiddels streeft naar meer opdrachtgevers is echter minstens zo belangrijk voor de beoordeling. Feit is wèl dat een discussie over fiscaal ondernemerschap zich in een 'grijs gebied' afspeelt. Dat vraagt van de belastingdienst inlevingsvermogen en een open blik. Het vraagt ook van de zelfstandig ondernemer het besef dat fiscale tegemoetkomingen er niet zijn om een liefhebberij te financieren. Laat je door een kritisch oordeel van de belastingdienst niet te snel van de wijs brengen. Als je er van overtuigd bent dat je in elk geval op termijn aan bovengenoemd complex van criteria kunt voldoen, kun je in je belastingaangifte je inkomsten als winst uit onderneming verantwoorden. Maar zorg er wèl voor dat je je stellingname goed kunt onderbouwen. 

En als we nu met de belastingdienst van mening verschillen? 
De kans op verschil van mening is groot, omdat het financiële belang vrij groot is. Bovendien leidt het hierboven al aangestipte gebrek aan inlevingsvermogen bij de belastingdienst tot veel discussie. Bij blijvend verschil van mening over je status is bezwaar en beroep mogelijk.