Winstbox?
De geldigheid van dit artikel ligt in de ijskast.
Voorlopig géén winstbox, en de zelfstandigenaftrek en winstvrijstelling blijven bestaan. Maar bij iedere kabinetsformatie of bezuinigingsronde duikt het thema weer op. Onderstaand artikel laten we nog even staan omdat het met zijn rekenvoorbeelden duidelijk maakt waarom die aftrekposten voor zelfstandigen zo belangrijk zijn.
Boxen
We hebben al wat boxen in het stelsel van de inkomstenbelasting: Box 1: inkomsten uit werk en woning; loon, winst, werkzaamheden, woning Box 2: inkomsten uit aanmerkelijk belang; dividenden en andere inkomsten uit BV's waarvan je beslissend aandeelhouder bent Box 3: inkomsten uit vermogen; spaartegoeden, beleggingen, woningverhuur Daar zou een nieuwe winstbox bijkomen: een box waarin alles wat te maken heeft met winst uit onderneming wordt geregeld. Box 4 wordt dat dan. Een box in het belastingstelsel is een verzameling van regels die bepalen hoe een inkomen wordt berekend, maar ook welk tarief er op dat inkomen wordt toegepast. Bij een box hoort een specifiek inkomstenbelastingtarief.
Het belastingtarief in de winstbox
In de winstbox krijgen de inkomsten uit zelfstandig werken een eigen tarief. Dat is lager dan het tarief dat er tot nu toe in box 1 wordt geheven. Nu is dat namelijk een tarief dat afhankelijk van de hoogte van het inkomen ligt tussen 33,5% en 52%. Een belastingverlaging dus voor kleine zelfstandigen? Vergeet het maar.
Winstberekening
Tot nu toe wordt de hoogte van de winst berekend door de jaarlijkse kosten van de jaarlijkse opbrengsten af te trekken. Daarna wordt die winst gecorrigeerd met allerlei bijzondere bijtellingen en aftrekposten. Het zijn vooral die bijzondere aftrekposten die in de nieuwe winstbox zullen veranderen. Sterker nog: ze zullen grotendeels verdwijnen. Genoemd om te verdwijnen zijn: de zelfstandigenaftrek, de startersaftrek, de oudedagsreservering en de winstvrijstelling. Dat is nogal wat. De verlaging van het tarief kan wel eens volledig in het niet vallen bij het wegvallen van deze aftrekposten voor zelfstandigen. Of deze ondernemersfaciliteiten echt zullen verdwijnen is nog maar de vraag.
Een voorbeeld
Om de gevolgen zichtbaar te maken kom je niet onder rekenvoorbeelden uit. We geven er hier twee, met ondernemingswinsten van € 15.000 en € 20.000. In deze voorbeelden kijken we alléén naar de effecten door het vervallen van zelfstandigenaftrek en winstvrijstelling. Allerlei andere maatregelen laten we buiten beschouwing; het is zó al ingewikkeld genoeg. In ieder rekenvoorbeeld vergelijken we het huidige besteedbare inkomen, het besteedbare inkomen wanneer alléén de zelfstandigenaftrek wordt afgeschaft, en het besteedbare inkomen wanneer zowel de zelfstandigenaftrek alsook de winstvrijstelling worden afgeschaft.
Stel, je behaalt een winst uit onderneming van jaarlijks € 15.000. Op die winst wordt eerst zelfstandigenaftrek toegepast. De winst van € 15.000 wordt met € 7.280 verlaagd naar € 7.720. Daarvan wordt 14% winstvrijstelling afgetrokken, ofwel € 1.080, zodat de belastbare winst € 6.640 wordt. Je betaalt daarover € 0 inkomstenbelasting. Je kunt dus leven van € 15.000.
Wanneer in de winstbox de zelfstandigenaftrek wegvalt, wordt de belastbare winst van € 15.000 verminderd met de winstvrijstelling van 14%, € 2.100, tot € 12.900. Daarover betaal je ongeveer € 1.400 inkomstenbelasting. Je gaat dan leven van € 15.000 minus € 1.400 ofwel van € 13.600. Dat is € 1.400 per jaar minder dan nu. Dat is 10% achteruitgang in inkomen.
Wanneer in de winstbox de zelfstandigenaftrek èn de winstvrijstelling wegvallen, wordt de belastbare winst gewoon € 15.000. Daarover betaal je ongeveer € 1.880 inkomstenbelasting. Je gaat dan leven van € 13.120. Dat is € 1.880 per jaar minder dan nu. Dat is 12,5% achteruitgang in inkomen.
Stel, je behaalt een winst uit onderneming van jaarlijks € 20.000. Op die winst wordt, eerst zelfstandigenaftrek toegepast. De winst van € 20.000 wordt met € 7.280 verlaagd naar € 12.720. Daarvan wordt 14% winstvrijstelling afgetrokken, ofwel € 1.780, zodat de belastbare winst € 10.940 wordt. Je betaalt daarover ongeveer € 200 inkomstenbelasting. Je kunt dus leven van € 20.000 minus € 200 ofwel van € 19.800.
Wanneer in de winstbox de zelfstandigenaftrek wegvalt, wordt de belastbare winst van € 20.000 verminderd met de winstvrijstelling van 14%, € 2.800, tot € 17.200. Daarover betaal je ongeveer € 1.100 inkomstenbelasting. Je gaat dan leven van € 20.000 minus € 1.100 ofwel van € 18.900. Dat is € 900 per jaar minder dan nu. Dat is 5% achteruitgang in inkomen.
Wanneer in de winstbox de zelfstandigenaftrek èn de winstvrijstelling wegvallen, wordt de belastbare winst gewoon € 20.000. Daarover betaal je ongeveer € 2.040 inkomstenbelasting. Je gaat dan leven van € 17.960. Dat is € 1.840 per jaar minder dan nu. Dat is ongeveer 9% achteruitgang in inkomen.
Voordeel?
Omdat er nog veel discussie kan komen over de effecten van deze veranderingen, en de maatregelen daarop aangepast kunnen worden, is het gevaarlijk om in onze voorlichting al te stellige conclusies te trekken. Maar voor de maatschappelijke discussie is het juist heel erg zinvol om stellige conclusies te trekken. In deze voorbeelden zie je dat het vervallen van de zelfstandigenaftrek een forse inkomensachteruitgang betekent voor de laagste inkomens, terwijl met toeneming van het inkomen de achteruitgang steeds minder wordt, en zelfs tot vooruitgang kan leiden. Bij een winst van minder dan € 13.000 is het effect ongeveer € 0. Voordelig zijn deze veranderingen voor de zelfstandigen met een hoog inkomen. Die genieten van een tariefsvoordeel. Maar wie tóch al weinig winst geniet, heeft weinig plezier van een paar procent tariefsverlaging, terwijl vooral de specifieke aftrekposten voor zelfstandigen vervallen. We verwachten dat een zelfstandige met een winst van € 45.000 ongeveer hetzelfde besteedbaar inkomen zal hebben, vóór en na deze maatregelen. Heb je méér winst dan € 45.000, dan ga je er op vooruit. Heb je minder winst dan € 45.000, dan ga je er op achteruit. Wanneer alléén de zelfstandigenaftrek wordt afgeschaft, zal dat omslagpunt iets lager liggen; bij ongeveer € 35.000. Hoe lager je winst, des te groter je nadeel. In het geval van creatieve zelfstandigen, die gemiddeld genomen tóch al een laag inkomen hebben, zie het er niet best uit.