De verhoudingen tussen kunstenaar, galerie en kunstkoper

Er zijn verschillende mogelijkheden voor een galerie om zich in te zetten voor de kunstenaar en de koper van kunst. In de praktijk zijn er doorgaans twee manieren waarop de galeriehouder zich kan manifesteren: 

• De galerie als bemiddelaar tussen kunstenaar en kunstkoper 
• De galerie als koper en doorverkoper van kunstproducten 

De verschillende rechtsverhoudingen hebben verschillende consequenties. Zowel voor de inhoud van de contracten, als voor de omzetbelasting. 

De galerie als bemiddelaar

De kunstenaar verkoopt zijn of haar kunstwerk aan een koper, met hulp van de galeriehouder. De kunstenaar stelt de prijs van het kunstwerk vast, weliswaar in overleg met de galeriehouder. De galeriehouder doet vervolgens zijn of haar best om bij dat kunstwerk een koper te vinden. De verkooptransactie vindt uiteindelijk plaats tussen kunstenaar en toekomstig eigenaar. De galeriehouder wordt niet eigenaar van het kunstwerk. Er vindt niet een levering plaats van kunstenaar aan galeriehouder, maar van de kunstenaar aan de toekomstig eigenaar. De galeriehouder is in feite dienstverlenend naar zowel de koper van het werk (ik vind voor jou iets moois), als naar de kunstenaar (ik vind voor jou iemand die het mooi vindt). De prijs voor deze dienstverlening wordt betaald door de kunstenaar in de vorm van provisie die met de verkoopopbrengst wordt verrekend. Als het goed is, bestaat er tussen de galeriehouder en de kunstenaar een dienstverleningsovereenkomst, waarin een groot aantal afspraken zijn vastgelegd. Afspraken over provisie, over rechten, over prijsvaststelling, over verkoop buiten de galerie om, over transport en verzekering, over promotie et cetera. De galeriehouder kan alleen met de fiscale gevolgen bij bemiddeling (9% omzetbelasting voor de kunstenaar over diens opbrengst) te maken hebben wanneer er ook daadwerkelijk sprake is van een bemiddelingsovereenkomst. De bewijslast daarvoor ligt bij de galeriehouder. Behalve door een concrete overeenkomst, die ondertekend is door beiden, kan dat ook door het feitelijk gedrag tussen beide partijen worden aangetoond.

De galerie als handelaar

De kunstenaar verkoopt zijn of haar werk aan de galeriehouder. Die zoekt vervolgens voor eigen rekening en risico een koper voor het werk. De eerste verkooptransactie vindt plaats tussen kunstenaar en galerie. De tweede verkooptransactie vindt plaats tussen galerie en kunstkoper. De kunstenaar levert aan de galeriehouder. De galeriehouder wordt eigenaar van het werk. De consumentenprijs voor het kunstwerk kan strikt genomen door de galeriehouder worden bepaald. Die is tenslotte eigenaar geworden. In de praktijk is er over de prijs toch overleg tussen galeriehouder en kunstenaar. In deze verhouding zou er tussen kunstenaar en galeriehouder geen andere overeenkomst hoeven te bestaan dan die tussen iedere verkoper en koper, n.l. een incidentele mondelinge overeenkomst tot koop en verkoop. In een wat volwassener verhouding tussen kunstenaar en galerie zou er een soort raamovereenkomst moeten bestaan, waarin afspraken vastliggen over prijsvaststelling, rechten, over transport en verzekering, over promotie et cetera. Het verschil Het zijn totaal verschillende rechtsverhoudingen. In het eerste geval is de galerist dienstverlener voor twee partijen; in het tweede geval wordt de galerist eigenaar van het werk. De verschillen in rechtsverhouding zijn weliswaar groot; de praktische gevolgen van dat verschil blijken maar zelden. Een voorbeeld waarin dat wel blijkt is wanneer de galeriehouder de prijs van het kunstwerk lager zou willen stellen. De galerist als bemiddelaar mag dat absoluut niet op eigen houtje. De galeriehouder als handelaar mag dat wel. In beide situaties zouden er goede afspraken moeten zijn over de prijsbepaling. In de praktijk is dat in beide situaties niet altijd de werkelijkheid. De fiscale gevolgen van bemiddeling en van handel in kunst Die zijn nader uitgewerkt onder galerie en omzetbelasting, galerie en inkomstenbelasting en verkoop naar het buitenland.