Het testament

Afwijken van de wet
De wet bepaalt in alle gevallen wie de erfgenamen zijn van de overledene. Van deze wettelijke regels kan alleen worden afgeweken door een testament op te stellen.Een testament is de door een notaris vastgelegde uiterste wil van een erflater.Iedereen die zestien jaar of ouder is kan een testament maken.

Rechtskracht
Een testament heeft pas rechtskracht als het in het bijzijn van twee getuigen geheel is voorgelezen en de ‘testateur', de notaris en de getuigen het hebben ondertekend. Het wijzigen van een testament is op ieder moment mogelijk door het maken van een nieuw testament. Elke wijziging of herroeping van een bestaand testament moet ook weer via een notaris geregeld worden. Het verscheuren van een afschrift van een bestaand testament heeft geen rechtskracht; het testament blijft gewoon geldig.

Verwerpen van het testament
Alleen legitimarissen kunnen een gedeelte van de bepalingen van een testament opzij zetten. Zie daarvoor het hoofdstuk legitieme portie.

Registratie van testamenten
Nadat het testament getekend is, meldt de notaris bij het Centraal Testamentenregister in Den Haag dat er een testament is gemaakt. Zo kan later altijd achterhaald worden wanneer en bij welke notaris de erflater het laatste testament heeft gemaakt. Het testament zelf blijft in de kluis van de notaris liggen.

Testamentaire accessoires
Zoals je een fiets kunt optuigen met een computer, tassen en een mooiere versnellingsnaaf, zo kan ook een testament aangevuld worden met een aantal accessoires. Hier volgen de meest gangbare bepalingen:

1 de 'assepoester-clausule'. Het is mogelijk om bij testament stiefkinderen in de wettelijke verdeling te betrekken als waren zij eigen kinderen. De eigen kinderen kunnen hier geen bezwaar tegen maken.

2 de 'frits-bom-clausule'. Wanneer de erflater wil voorkomen dat een erfdeel via de huwelijksgemeenschap terechtkomt bij een schoonzoon of -dochter, kan deze een uitsluitingsclausule opnemen.

3 de boedelbak-clausule. De erflater kan vastleggen dat met name genoemde kinderen met name genoemde goederen krijgen. De waarde hiervan moet dan worden afgetrokken van hun legitieme portie. Afgezien van deze doelbewuste toedeling van goederen, kan hiermee ook bereikt worden dat er meer liquide vermogensbestanddelen beschikbaar blijven voor andere aangewezen erfgenamen of goede doelen.

De benamingen van deze clausules zijn, hoe onbenullig en burgertruttig ook, enigszins gangbaar. We nemen ze daarom maar tandenknarsend over.

Het codicil
Bepaalde legaten hoeft de erflater niet per se in een notarieel testament vast te leggen. Voor het vermaken van inboedelgoederen (geen schilderijen of kunstvoorwerpen), sieraden en kleren voldoet een codicil.

Een codicil is een eigenhandig geschreven (er mag geen getypte letter in staan), gedateerde en ondertekende verklaring. De in een codicil vermaakte goederen moeten nauwkeurig en stuk voor stuk worden beschreven. Ook kan iemand in een codicil instructies geven voor de begrafenis of crematie.

Vanaf 1 januari 2003 is het benoemen van een executeur in een codicil niet meer mogelijk. Dit zal dan bij testament moeten gebeuren. Een codicil met een executeursbenoeming van voor die datum blijft geldig.

Het gemakkelijke van een codicil is dat de maker het snel kan wijzigen. Verscheur het oude en schrijf een nieuw. Het nadeel is dat een codicil, in tegenstelling tot een notarieel testament, kan zoekraken of kan worden verdonkeremaand. Het advies is dan ook om het goed op te bergen of af te geven aan een vertrouwd iemand.