Kinderen kunnen in een testament worden onterfd. Zij worden dan geen erfgenaam. Wel geeft de wet bepaalde versterferfgenamen recht op een geldbedrag. Dit bedrag noemt men de legitieme portie. Degenen die op zo'n bedrag recht hebben, zijn de kinderen en kleinkinderen. Zij worden legitimarissen genoemd.
Berusten of niet
Als een legitimaris berust in een onterving, ontvangt hij of zij niets uit de nalatenschap. Berust hij of zij niet, dan moet hij of zij binnen 5 jaar zijn legitieme portie opeisen. Hiervoor hoeft de rechter niet te worden ingeschakeld. Een enkele duidelijke, liefst schriftelijke verklaring is voldoende. De legitieme portie bedraagt de helft van wat het kind zou hebben gekregen als er geen testament was, dus de helft van het erfdeel. De omvang van de legitieme portie wordt berekend in de waarde van de nalatenschap, vermeerderd of verminderd met bepaalde door de erflater gedane giften en schenkingen.
Een voorbeeld
Willem overlijdt en laat vermogen na aan zijn vrouw Ineke en hun twee kinderen, Tessa en Roosje. Willem en Ineke zijn niet in gemeenschap van goederen gehuwd. Willem heeft in zijn testament Tessa onterfd. De nalatenschap is waard € 120.000. Zijn twee erfgenamen zijn Ineke en Roosje. Zij erven ieder € 60.000,-. Als Tessa niet zou zijn onterfd, bedroeg haar erfdeel op 1/3 x 120.000 = € 40.000. Haar legitieme portie bedraagt nu ½ x 1/3 x 120.000 = € 20.000. Stel Willem heeft drie jaar voor zijn overlijden € 15.000,- geschonken aan de stichting "Kat in nood". De legitieme portie bedraagt dan ½ x 1/3 x (120.000,- + 15.000,-) = € 22.500,-. Tessa krijgt dus een geldvordering van € 20.000 of € 22.500 op de erfgenamen Ineke en Roosje. Stel Willem heeft in het verleden niet € 15.000 aan de stichting "Kat in nood" geschonken maar aan Tessa. In dat geval wordt de legitieme portie van Tessa verminderd met € 15.000,-. Zij krijgt dan een geldvordering van € 22.500,- minus € 15.000 = € 7.500.
Opeisbaarheid
Als een kind een beroep doet op zijn legitieme portie, krijgt het een geldvordering. Dat betekent nog niet dat het kind daarmee direct zijn geld kan opeisen. Als de wettelijke verdeling van toepassing is, kan het onterfde kind pas het geld opeisen van de langstlevende echtgenoot na diens overlijden. Ook bij een testamentaire erfstelling kan de erflater bepalen dat de geldvordering niet kan worden opgeëist zolang de langstlevende echtgenoot nog leeft. Deze niet-opeisbaarheidsclausule kan ook worden gemaakt als de erflater met iemand samenwoont, op voorwaarde dat er een notariële samenlevingsovereenkomst is gesloten.
