Arbeidsrelatie en de fiscale gevolgen daarvan, achtergrond

Wanneer je voor je beroep opdrachten aanneemt, is het van belang dat je zekerheid hebt over de gevolgen daarvan voor de belastingheffing. Die gevolgen zijn afhankelijk van de aard van de afspraken die je met je opdrachtgever hebt gemaakt. Er zijn twee soorten afspraken die hier van belang zijn: ofwel je stelt je in loondienst van je opdrachtgever, of je voert de opdracht uit als zelfstandige.

Loondienst of opdracht als zelfstandige
Als je in loondienst bent sta je onder gezagsverhouding van je opdrachtgever. Je opdrachtgever bepaalt wat je doet, wanneer en hoe je het doet. Je krijgt daarvoor loon. Als je zelfstandig bent voer je de opdracht  zo uit dat het eindresultaat goed is, en binnen de totale tijd die je hebt afgesproken. Je stuurt daarvoor een factuur, eventueel met btw, voor een totale prijs die je vooraf hebt afgesproken. Dit is een wat grove beschrijving van de werkelijkheid. In de praktijk is het onderscheid niet altijd duidelijk, ofwel door onduidelijke afspraken, of omdat de werkelijkheid wat ingewikkelder is dan gebruikelijk. Vooral bij opdrachten in de kunstzinnige of intellectuele sfeer is zoveel variatie mogelijk dat onzekerheid over de belastinggevolgen van je afspraken groot kan zijn. Dat is vervelend voor jou als opdrachtnemer, maar ook de opdrachtgever heeft een belang bij duidelijkheid. Jullie beiden zijn gebaat bij duidelijkheid vooraf, en zeker niet gebaat bij naheffingen en mogelijke boetes wanneer je je afspraken niet zo handig hebt gemaakt. Trouwens, ook bij de belastingdienst is het geen liefhebberij om naheffingen en boetes uit te delen; de voorkeur gaat uit naar voorkomen van gedoe. De duidelijkheid gaat in essentie over de vraag of op de beloning die je van de opdrachtgever krijgt, loonheffing en sociale premies moeten worden ingehouden die daarna door de opdrachtgever moeten worden afgedragen. Of juist niet. 

Vroeger
Tot 2016 kon die zekerheid alleen gegeven worden door een verklaring van de belastingdienst; de zogenaamde verklaring arbeidsrelatie. Die had grote nadelen. Er waren 4 verschillende verklaringen met verschillende gevolgen. Je kon de juiste verklaring bijna alleen krijgen door in het aanvraagformulier te liegen. De criteria voor die verklaring waren onduidelijk en inconsequent. En de verklaring gaf alleen zekerheid richting opdrachtgever. Opdrachtgevers gingen vaker verklaringen arbeidsrelatie vragen, ook wanneer er geen enkele twijfel kon bestaan over de zelfstandigheid van de opdrachtnemer. Het gevolg van dit systeem was steeds meer irritatie en rechtsonzekerheid, terwijl het nu juist ooit de bedoeling was om die te voorkomen. Die verklaring arbeidsrelatie bestaat gelukkig niet meer; vanaf 2016 geldt tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer een vrijheid van overeenkomst. 

Toekomst
Wat hiervoor in de plaats komt is vooralsnog onduidelijk, de Wet DBA is geen goede opvolger gebleken, wat nu anno 2022 bedacht zal gaan worden is afwachten.