Overeenkomst van opdracht

Wanneer je met een opdrachtgever overeenkomt dat je een opdracht gaat uitvoeren, is het verstandig een aantal afspraken vast te leggen. Dat heet dan een overeenkomst van opdracht.

Je eigen overeenkomst
Voor een eigen overeenkomst heb je gewoon gezond verstand nodig. Je spreekt af wat de opdrachtgever en opdrachtnemer van elkaar verlangen, binnen welke termijn, en met welke kwaliteitseisen. En je spreekt een tarief of een aanneemsom af, met vermelding van de gevolgen voor de omzetbelasting. Als er inderdaad geen sprake is van bindende aanwijzingen of de schijn daarvan, kunnen beiden gerust zijn. De belastingdienst zal de overeenkomst accepteren als zelfstandige overeenkomst. Ook wanneer je die niet ter beoordeling voorlegt.

Wat is essentieel voor de inhoud van een zelfstandige overeenkomst?
Je legt natuurlijk vast wat de opdrachtnemer gaat doen voor de opdrachtgever. Daarbij leg je ook de onafhankelijkheid ten opzichte van elkaar vast. In redelijk gewone-mensentaal doe je dat met de volgende bepalingen:

• De opdrachtnemer accepteert de opdracht en aanvaardt daarmee de volle verantwoordelijkheid voor het op juiste wijze uitvoeren van de overeengekomen werkzaamheden.
• De opdrachtnemer voert zijn werkzaamheden zelfstandig uit en deelt zijn tijd zelf in. Wel stemt hij, voor zover dat voor de uitvoering nodig is, de samenwerking met anderen af met de opdrachtgever opdat die samenwerking optimaal zal verlopen. Als het noodzakelijk is voor de werkzaamheden richt de opdrachtnemer zich naar de arbeidstijden bij de opdrachtgever.
• De opdrachtgever verstrekt opdrachtnemer alle bevoegdheid en informatie benodigd voor een goede uitvoering van de opdrachtgever.
• De opdrachtnemer is bij het uitvoeren van de overeengekomen werkzaamheden geheel zelfstandig. Hij of zij verricht de overeengekomen werkzaamheden naar eigen inzicht en zonder toezicht of leiding van de opdrachtgever. De opdrachtgever kan wel aanwijzingen en instructies geven omtrent het resultaat van de opdracht.
• De opdrachtgever weet en accepteert uitdrukkelijk dat de opdrachtnemer ook ten behoeve van andere opdrachtgevers werkzaamheden verricht.
• Als de opdrachtnemer voorziet dat hij de verplichtingen in verband met een geaccepteerde opdracht niet, niet tijdig of niet naar behoren kan nakomen, dan moet hij de opdrachtgever hiervan onmiddellijk op de hoogte stellen.
• De opdrachtgever betaalt de opdrachtnemer € .... per uur exclusief btw of € ...... exclusief btw voor de gehele opdracht. De opdrachtnemer zal hiervoor de opdrachtgever een factuur verstrekken, die zal voldoen aan wettelijke eisen. De opdrachtgever betaalt het gefactureerde bedrag binnen ..... dagen na ontvangst van de factuur.
  Je mag dit soort formuleringen best in je eigen taal omzetten, en aanpassen aan de feitelijke verhoudingen. Pas als er bindende aanwijzingen worden toegevoegd ga je op glad ijs, en loop je gevaar op onduidelijkheid over de fiscale behandeling.

Verschil van mening met de belastingdienst?
Als de belastingdienst twijfels heeft of een andere opvatting, spreek je met de contractpartner af tot welke veranderingen in de concept-overeenkomst dat moet leiden. Vervolgens stuur je dat verbeterd concept in voor beoordeling.
Mocht je het niet eens zijn met de belastingdienst en je doet verder niets, dan kan de belastingdienst alsnog loonheffing en premies vorderen van de opdrachtgever en als het nodig is op de opdrachtnemer verhalen. Dat is geen prettige situatie, dus probeer dat te vermijden. Als je onzeker bent, probeer dan je concept te verbeteren zodat dat wèl geaccepteerd wordt, echter zonder dat de waarheid geweld wordt aangedaan. Ofwel je accepteert dat er werkelijk sprake is van een dienstbetrekking.
Pas er voor op dat je door een opdrachtgever gedwongen wordt om een zelfstandige opdrachtovereenkomst te ondertekenen, terwijl je in werkelijkheid onder gezagsverhouding staat. De opdrachtgever mag de illusie hebben dat dit goed gaat, maar besef als opdrachtnemer ook dat wie de belastingdienst belazert, iedereen belazert.

Soms zijn er tegenstrijdige belangen
Er zijn opdrachtgevers die ernaar neigen om zoveel mogelijk verplichtingen en boetebedingen op te nemen in de opdrachtovereenkomst. Tegelijkertijd, en juist in zulk soort directieve opdrachtverleningen, zie je soms dat de opdrachtgever zich wil beschermen tegen de afdracht van loonheffing en premies, en daarom de opdrachtnemer aansprakelijk wil stellen tegen de gevolgen van een dienstverband. Dat is erg onprofessioneel. Het is werkgeversgedrag. Dat past niet bij een zakelijke overeenkomst.

De opdrachtgever creëert in dat geval feitelijk een dienstbetrekking, maar wil het een zelfstandige opdracht noemen om aan een loonadministratie en aan het arbeidsrecht te ontkomen. Het gebeurt zelfs dat zo'n opdrachtgever de aansprakelijkheid voor de belasting- en premieheffing in de overeenkomst bij de opdrachtnemer wil leggen. De belastingdienst zal dit niet accepteren als het ontdekt wordt. De opdrachtgever èn misschien ook de opdrachtnemer hebben dan een groot probleem.
Een echte opdrachtovereenkomst, dus een die niet voortkomt uit een gezagsverhouding, is gericht op criteria voor de kwaliteit van het werk en het tijdig gereedkomen, terwijl de praktische werkafspraken globaal zijn en de geest van samenwerking ademen.

Wat betekent dit voor de beoordeling in de inkomstenbelasting?
Principieel niets. Als de opdrachtovereenkomst de kenmerken van een arbeidsovereenkomst heeft, moet er loonheffing worden ingehouden. Toch kan de opdrachtnemer daarna voor de inkomstenbelasting nog steeds als zelfstandig ondernemer worden gezien, en de inkomsten als winst uit onderneming opnemen in de aangifte inkomstenbelasting.
Een dienstbetrekking of een opdracht met bindende aanwijzingen sluiten zelfstandig ondernemerschap van de opdrachtnemer dus niet uit. 
Dit verklaren we nader. In de vorige paragraaf is al aangegeven dat het voor een arbeidsovereenkomst noodzakelijk is dat persoonlijke arbeid wordt verricht, daar een beloning tegenover staat, en er geen bindende aanwijzingen zijn bij de uitvoering van het werk.

Voor ondernemerschap zijn de criteria: marktgericht opereren, een eigen organisatie van kapitaal en arbeid hebben, en ondernemersrisico lopen.