De vennootschap onder firma

De vennootschap onder firma is een maatschap die een bedrijf uitoefent. Deze maatschapsvorm ontstaat door het totstandkomen van een vennootschapsovereenkomst tussen de oprichters. Anders dan bij een maatschap gaat de vennootschap zelfstandig overeenkomsten aan met derden. De afspraken tussen de vennoten betreffen daarom zowel hun onderlingen verhoudingen alsook de bevoegdheden in het aangaan van verplichtingen met opdrachtgevers en opdrachtnemers. Een notariële akte is niet nodig, maar het is wel goed de overeenkomst onder deskundige begeleiding tot stand te laten komen. Wij vinden dat nodig omdat de oprichters absoluut duidelijkheid moeten hebben over wat zij met elkaar afspreken, en de consequenties daarvan overzien en doorzien.

Afgescheiden vermogen
Bij de vennootschap onder firma wordt onderscheid gemaakt tussen het vennootschapsvermogen en de privé-vermogens van de firmanten. Het vennootschapsvermogen bestaat bij het begin van de vennootschap uit het door de oprichters bijeen gebrachte vermogen. Dit noemen we dan ook de inbreng. Dit vermogen kan later aangroeien door gemaakte winsten of verhoging van de inbreng. Het vennootschapsvermogen noemen we ook wel het afgescheiden vermogen van de vennootschap. Wat betreft het bestaan van het afgescheiden vermogen lijkt de vennootschap onder firma op een rechtspersoon zoals de B.V. In beginsel kunnen privé-schuldeisers van de firmanten hun vordering niet verhalen op het vennootschapsvermogen. Dit afgescheiden vermogen is primair bedoeld voor de zakelijke schuldeisers. Alleen zij kunnen het vennootschappelijk vermogen aantasten. Schuldeisers van een vennoot kunnen hun vordering echter wèl verhalen op het vermogensaandeel van de individuele vennoten. In de praktijk wordt het afgescheiden vermogen in de vennootschap onder firma niet afzonderlijk benoemd, maar is het gehele vermogen toegedeeld aan de afzonderlijke vennoten.

Bevoegdheid van de vennoten
Iedere vennoot is in beginsel bevoegd namens de vennootschap te handelen. In de oprichtingsovereenkomst kunnen de vennoten daarover specifieke afspraken maken. Deze worden door de kamer van koophandel geregistreerd  omdat die afspraken betekenis hebben voor de opdrachtgevers en opdrachtnemers van de vennootschap. De wet geeft daarop drie uitzonderingen:

• de vennoot die van vertegenwoordigingsbevoegdheid is uitgesloten in de vennootschapsakte is niet bevoegd
• de verrichte handeling valt niet binnen het doel van de vennootschap
• het betreft een handeling waartoe de vennoot volgens de overeenkomst onbevoegd is

Zolang de vennootschap niet in het handelsregister is ingeschreven, geldt de vennootschap als algemeen. Dat betekent dat de vennootschap voor onbepaalde tijd geldt, en dat iedere vennoot volledig bevoegd en dus ook hoofdelijk aansprakelijk kan worden gesteld. Daarom worden bij inschrijving zeer precies de bevoegdheden van de vennoten geregistreerd.

De vennootschap onder firma en de aansprakelijkheid
Bij de vennootschap onder firma is ieder van de vennoten hoofdelijk en persoonlijk aansprakelijk voor het geheel van alle vennootschapsschulden. Dit is dus anders dan bij een maatschap, waarin iedere vennoot voor een gelijk deel aansprakelijk is voor een maatschapsschuld.

Is de vennootschap onder firma een rechtsvorm?
Nee, het is een samengaan van twee of meer natuurlijke personen. De vennoten blijven persoonlijk aansprakelijk voor de schulden die namens de vennootschap zijn aangegaan.

Is de vennootschap onder firma een samenwerkingsvorm?
Ja, bij uitstek. Of de samenwerking goed is, hangt niet zo zeer van de vorm af, als wel van de kwaliteit van de afspraken en van de goede voorbereiding. Wanneer een vennootschapsovereenkomst blindelings wordt getekend zonder interesse van de vennoten, en zonder besef van de betekenis van de afspraken, is de kiem gelegd voor een later conflict. Daarom moet de voorbereiding absoluut zorgvuldig gedaan worden.

Toetreden tot of uittreden uit de vennootschap
Het burgerlijk wetboek kent alleen het oprichten en het beëindigen van een vennootschap onder firma. Dat betekent dat een oprichtingsovereenkomst alléén geldt voor de oprichters. Een nieuwe vennoot kan in beginsel niet toetreden tot een bestaande vennootschap. Bovendien, wanneer een vennoot uit de vennootschap wil stappen, eindigt meteen de vennootschap. De vennootschap bestaat uitsluitend bij de gratie van de oprichters. Toetreden kan dus ook niet. Een nieuwe samenwerkingspartner leidt tot een geheel nieuwe vennootschap die in onderhandeling over de onderlinge afspraken geheel nieuw tot stand komt. Er is een praktische oplossing gevonden die wat méér ruimte biedt. Wanneer in de vennootschapsovereenkomst wordt opgenomen dat nieuwe vennoten kunnen toetreden en dat bestaande vennoten kunnen uittreden, mag dat. In dat geval worden in de vennootschapsovereenkomst bijzondere afspraken opgenomen over de voorwaarden in verband met toetreden en uittreden. Dat lijkt mooi en praktisch, maar heeft ook een valkuil. Immers, een toetredende vennoot wordt meteen hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsschulden, ook voor die welke ontstaan zijn vóór zijn of haar toetreden. Dat kan vervelende gevolgen hebben voor de samenwerking tussen de vennoten, althans wanneer die schulden bij toetreding niet bekend zijn. Wij zijn daarom zeer terughoudend bij het inbouwen in de overeenkomst van zo'n constructie. Het kan later onverwacht gedonder geven waar de samenwerking niet bij gebaat is. Het is veel veiliger om bij uittreden of toetreden gewoon een nieuwe vennootschapsovereenkomst tot stand te laten komen. En zeker niet ingewikkelder. Bovendien vinden wij het voor de samenwerking wezenlijk beter dat de aanstaande vennoten uitgebreid en zorgvuldig overleggen over hun afspraken.

Fiscaal
De vennootschap als geheel neemt deel aan het economisch verkeer. Daarom is de vennootschap omzetbelastingplichtig. Voor de inkomstenbelasting echter zijn de vennoten ieder voor zich zelfstandig ondernemer. Ze betalen inkomstenbelasting en premies over hun winstaandeel. Vennoten worden niet wezenlijk anders behandeld dan alleen werkende zelfstandigen.